Thanh điệu tiếng Trung là gì? Tổng hợp 4 loại thanh điệu và cách đọc

Thanh điệu - yếu tố làm cho ngôn ngữ trở nên có âm sắc, cảm xúc hơn. Cùng với nguyên âm, phụ âm thì thanh điệu chính là kiến thức mà bạn cần phải nắm vững khi học ngôn ngữ Trung Quốc. Vậy, thanh điệu tiếng Trung là gì? Cách đọc như thế nào? Theo dõi bài viết sau đây để được Prep giải đáp chi tiết nhé!

I. Thanh điệu tiếng Trung là gì?
II. 4 thanh điệu trong tiếng Trung
III. Cách đánh dấu thanh điệu
IV. Quy tắc biến điệu trong tiếng Trung
V. Hướng dẫn cách viết thanh điệu tiếng Trung
1. 1. Trên điện thoại
2. 2. Trên máy tính

I. Thanh điệu tiếng Trung là gì?

Thanh điệu tiếng Trung 声调 /shēngdiào/ là hình thức biến hóa cao - thấp - dài - ngắn của một âm tiết. Thanh mẫu cùng với vận mẫu và dấu (thanh điệu) tạo thành từ. Trong tiếng Trung, một chữ Hán thường đại diện cho một âm tiết và thanh điệu có tác dụng phân biệt ý nghĩa của từ vựng.

Ví dụ phiên âm pinyin “wuli” với các thanh điệu khác nhau sẽ tạo ra các từ có ý nghĩa khác nhau như:

无理 (wúlǐ): vô lý
物理 (wùlǐ): vật lý
物力 (wùlì): vật lực
无力 (wúlì): vô lực
五里 (wǔlǐ): năm dặm
屋里 (wùlǐ): trong phòng
武力 (wǔlì): vũ lực

II. 4 thanh điệu trong tiếng Trung

Trong tiếng Trung có bao nhiêu thanh điệu? Trong bảng thanh điệu tiếng Trung, phiên âm pinyin có 4 dấu và 1 thanh nhẹ (khinh thanh). Mỗi dấu sẽ có cao độ cũng như cách phát âm khác nhau cho nên cách đọc sẽ khác nhau, cụ thể:

Thanh điệu	Ký hiệu	Cách đọc	Ví dụ
Thanh 1 (阴平/yīnpíng/ âm bình)	ˉ	Đọc không dấu, âm kéo dài và đều đều. Âm kéo dài từ cao độ 5 sang 5.	tā, bā
Thanh 2 (阳平/yángpíng/ Dương bình)	՛	Đọc giống dấu sắc trong tiếng Việt, giọng điệu tăng dần từ thấp lên cao. Âm độ từ trung bình lên cao theo chiều 3 lên 5.	bá, chá
Thanh 3 (上声/shàngshēng/ Thượng thanh)	ˇ	Đọc gần giống với dấu hỏi, phát âm từ cao độ 2 (trung bình) xuống cao độ 1 (thấp) rồi lên cao độ 4 (vừa). Âm ngâm của nó rất đặc biệt khi được phát âm rõ ràng	bǎ, sǎ
Thanh 4 (去声 /qù shēng/ Khứ thanh)	`	Đọc không dấu, giọng đẩy xuống và đọc dứt khoát với âm điệu từ cao nhất (cao độ 5) xuống thấp nhất (cao độ 1).	bà, là

Ngoài 4 thanh điệu trên, trong tiếng Trung còn có thanh nhẹ (khinh thanh). Thanh này không được biểu hiện bằng dấu với giọng đọc vừa nhẹ vừa ngắn. Ví dụ:

- 他的 – /tāde/
- 桌子 – /zhuōzi/
- 说了 – /shuōle/
- 哥哥 – /gēge/
- 先生 – /xiānsheng/
- 休息 – /xiū xi/

III. Cách đánh dấu thanh điệu

Khi đánh dấu thanh điệu tiếng Trung, bạn cần phải tuân thủ theo những nguyên tắc sau:

Chỉ có 1 nguyên âm đơn

Nguyên âm kép

Đánh dấu trực tiếp vào nguyên âm đơn đó: ì, ě, ó, ā,... Ví dụ:

Bá
Chá
Hé
Bó
Ná
Mì

Thứ tự ưu tiên là nguyên âm “a”. Ví dụ: ruǎn, hǎo,...
Nếu không có nguyên âm đơn “a” mà có nguyên âm đơn “o” thì đánh dấu thanh điệu vào “o”. Ví dụ: ǒu, iōng,...
Nếu không có nguyên âm đơn “a” mà có nguyên âm đơn “e” thì đánh dấu thanh điệu vào “e”: iě, ēi, uěng,...
Là nguyên âm kép “iu” thì đánh dấu trên nguyên âm “u”. Ví dụ: iǔ,...
Nếu là nguyên âm kép “ui” thì đánh dấu trên nguyên âm “i”. Ví dụ: uī

IV. Quy tắc biến điệu trong tiếng Trung

Các thanh điệu trong tiếng Trung là các dấu âm tiết độc lập. Biến điệu được hiểu là các từ, cụm từ, câu,... thường có các âm tiết đi cùng nhau gây ra sự thay đổi trong âm điệu.

1. Thanh nhẹ (khinh thanh)

Có một số âm tiết trong tiếng Trung thường mất đi thanh điệu gốc của nó, đọc thành một âm vừa nhẹ vừa ngắn. Âm này hay còn gọi là khinh thanh (thanh nhẹ). Ví dụ:

他的 – /tāde/
桌子 – /zhuōzi/
说了 – /shuōle/
哥哥 – /gēge/
先生 – /xiānsheng/
休息 – /xiū xi/

Quy tắc đọc thanh nhẹ của một số từ:

Loại từ	Ví dụ cách đọc
Trợ từ	吗 (ma)、呢 (ne)、啊 (a)、吧 (ba)、着 (zhe)、了 (le)、过 (guo)、的 (de)、得 (de)
Hậu tố của danh từ	子(zi)、头 (tou),...
Hậu tố của đại từ	们 (men)
Phương vị từ	上 (shang)、下 (Xia)、里 (li)、边 (bian),...
Ngữ tố thứ 2 trong từ láy âm	妈妈 (māma), 爸爸 (bàba)、爷爷 ( yéye),...
Hình thức lặp lại của động từ (trùng điệp)	看看 (kànkan)、想想 (xiǎngxiang)、试试 (shìshi),..
Bổ ngữ xu hướng	来 (lai)、去 (qu)、起来 (qilai)、下去 (xiaqu),...
Một số từ thường phát âm nhẹ	漂亮 (piàoliang)、聪明 (cōngming)、知道 (zhīdao)、葡萄 (pútao),...

2. Biến điệu thanh 3

Biến điệu thanh 3	Cách đọc	Ví dụ
2 thanh 3 đứng sát nhau	Thanh 3 thứ nhất đọc thành thanh 2.	Ví dụ: 你好（Nǐ hǎo) ➡ đọc thành “ní hǎo”
Khi 3 thanh 3 đứng sát nhau	Thanh 3 thứ 2 đọc thành thanh 2 hoặc 2 thanh 3 đầu đọc thành thanh 2.	好想你。(Hǎo xiǎng nǐ = Hǎo xiáng nǐ)
4 thanh 3 đứng sát nhau	Thanh đầu và thanh thứ 3 sẽ được đọc thành thanh 2 hoặc 3 thanh 3 đầu đọc thành thanh 2.	我也很好。(Wǒ yě hěn hǎo = Wó yě hén hǎo)

Tham khảo video hướng dẫn biến điệu thành 3 của cô Thu Huyền trong khóa học HSK 1 của PREP:

3. Quy tắc biến âm của “bù” và “yī”

Quy tắc biến âm	Cách đọc	Ví dụ
一 /yī/ và 不 /bù/ ghép với từ mang thanh thứ 4	“yī” đọc thành “yí “và “bù” đọc thành “bú”	一万 – / yīwàn / ➡ yíwàn 一半 – / yībàn / ➡ yíbàn 不贵 – / bùguì / ➡ búguì 不慢 – / bùmàn/ ➡ búmàn
sau 一 / yī / là âm mang thanh 1 (Hoặc 2, 3)	Đọc thành yì	一天 – / yītiān / ➡ yìtiān 一生 – / yīshēng / ➡ yìshēng

4. Quy tắc viết phát âm khi các thanh điệu kết hợp

Thanh điệu kết hợp	Cách phát âm	Ví dụ
Thanh 3 + thanh 1/2/4	Đọc từng âm theo đúng thanh điệu của nó	(Thanh 3 + 1): 好吃 – /hǎochī/ (Thanh 3 + 2): 好人 – /hǎorén/ (Thanh 3 + 4): 好看 – /hǎokàn/
Thanh 1 /2 /3 /4 + khinh thanh	Đọc nhanh, dứt khoát, ngắn gọn và không kéo dài âm	桌子 – / zhuōzi / 耳朵 – / ěr duo /
Thanh 4 kết hợp	Âm tiết thứ 2 phát âm “nhấn mạnh” hơn	作業 – / zuòyè / 漢字 – / hàn zì / 做夢 – / zuòmèng /

V. Hướng dẫn cách viết thanh điệu tiếng Trung

Hiện nay, rất nhiều bộ gõ tiếng Trung xuất hiện nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dùng. Nếu bạn cần tìm kiếm thông tin hay muốn trò chuyện bằng tiếng Trung với bạn bè trên điện thoại, hay mình thì có thể chuyển đổi bộ gõ thanh điệu tiếng Trung trên bàn phím bằng các cách dưới đây!

1. Trên điện thoại

Hướng dẫn cách gõ Pinyin có dấu thanh điệu tiếng Trung trên điện thoại bằng Laban key:

Bước 1: Tiến hành chuyển bàn phím sang bộ gõ tiếng Trung pinyin (loại bàn phím Qwerty).
Bước 2: Với những dấu thường có ở trên nguyên âm đơn như: a, e, o, i, u mà không có nguyên âm kép. Do đó, bạn muốn đánh dấu lúc gõ chữ thì chỉ cần giữ các nguyên âm đơn trong khoảng 3 giây, bàn phím sẽ hiện lên 4 thanh điệu để bạn lựa chọn.

Cách viết thanh điệu tiếng Trung trên điện thoại

2. Trên máy tính

Cách gõ bảng thanh điệu tiếng Trung trên máy tính cũng tương tự như trên điện thoại. Bạn chỉ cần áp dụng theo các cách sau:

Bước 1: Mở Control Panel trên máy tính, rồi chọn Clock. Sau đó chọn Language ➡ Region ➡ Language
Bước 2: Click chuột vào hộp thoại, rồi chọn input language ➡ chọn Chinese Simplified ➡ chọn Microsoft Pinyin New Experience Input. Cuối cùng bấm OK.
Bước 3: Trên thanh Taskbar trên màn hình, bạn nhấp vào biểu tượng ngôn ngữ Chinese - chọn Chinese Simplified ➡ chuyển thành Microsoft Pinyin New Experience Input Style.
Lưu ý: Bạn có thể sử dụng tổ hợp phím Windows + Space để chuyển giữa bàn phím Việt và Trung.

Như vậy, Prep đã bật mí cho bạn những kiến thức cơ bản về các thanh điệu tiếng Trung. Học phát âm tiếng Hán kết hợp giữa vận mẫu, thanh mẫu và thanh điệu sẽ giúp bạn phiên âm chuẩn như người bản xứ.

Thạc sỹ Tú Phạm

Founder/CEO at Prep

Nhà sáng lập Nền tảng luyện thi thông minh Prep. Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong giảng dạy và luyện thi, Thầy Tú đã giúp hàng ngàn học viên đạt điểm cao trong kỳ thi IELTS. Bên cạnh đó, Thầy Tú Phạm cũng là chuyên gia tham vấn trong các chương trình của Hội Đồng Anh và là diễn giả tại nhiều sự kiện, chương trình và hội thảo hàng đầu về giáo dục.

Xem thêm